توجیه یا توجیح؟ املای صحیح کدام است؟
املای صحیح این کلمه «توجیه» با حرف «ه» است. واژه «توجیح» با «ح» از نظر املایی کاملاً غلط محسوب می شود و استفاده از آن در نوشتار صحیح نیست. این اشتباه رایج به دلیل تلفظ مشابه و هم آوایی با کلمات دیگر است.
- توجیه (صحیح ✅): از ریشه عربی «وجه» به معنای دلیل آوردن، موجه نشان دادن و قانع کردن.
- توجیح (غلط ❌): این کلمه در زبان فارسی معنای مستقلی ندارد و یک غلط املایی رایج است.
در ادامه، با هم به ریشه این کلمات سفر می کنیم تا یک بار برای همیشه، دلیل این تفاوت رو بفهمیم و دیگر هرگز در نوشتن آن شک نکنیم.👇
املای صحیح: توجیه (با ه) ✅
پاسخ قطعی و بدون هیچ تردیدی، «توجیه» است. شاید برای شما هم این سوال پیش آمده باشد که چرا با وجود تلفظ تقریبا یکسان، باید حتما با «ه» نوشته شود؟ جواب در ریشه و معنای اصلی کلمه نهفته است.
چرا «توجیه» درست است؟ (سفر به ریشه کلمه)
برای اینکه این موضوع را کاملا درک کنیم، باید به سراغ اصل و ریشه عربی این واژه برویم. کلمه «توجیه» از ریشه «وجه» (Wajh) گرفته شده است.
کلمه «وجه» در زبان عربی و فارسی به معنای «صورت»، «رو»، «جهت»، «جنبه» و «دلیل» است. وقتی شما کاری را «توجیه می کنید»، در واقع دارید برای آن یک «وجه» منطقی یا یک «دلیل» قابل قبول ارائه می دهید. شما سعی می کنید به آن عمل یک «وجهه» درست و منطقی ببخشید تا دیگران آن را بپذیرند. به عبارت دیگر، شما در حال دلیل تراشی و موجه نشان دادن آن هستید.
تمام این مفاهیم (وجه، وجهه، موجه) با حرف «ه» نوشته می شوند. در نتیجه، کاملا منطقی است که «توجیه» هم با «ه» نوشته شود.
و چرا «توجیح» غلط است؟ (یک اشتباه رایج)
حالا برویم سراغ املای غلط، یعنی «توجیح». این کلمه هیچ ریشه معنایی مشخصی در زبان فارسی یا عربی ندارد که به مفهوم «دلیل آوردن» مرتبط باشد. این فقط یک غلط املایی است که به دلایل مختلفی رایج شده.
علت اصلی این اشتباه، شباهت آوایی و هم وزنی «توجیه» با کلمات دیگری است که به «ح» ختم می شوند. مهم ترین کلمه ای که ذهن را به اشتباه می اندازد، کلمه «ترجیح» است. «ترجیح» از ریشه «رجحان» به معنای برتری دادن می آید و املای آن با «ح» کاملا درست است. ذهن ما گاهی به شکل ناخودآگاه این دو کلمه هم وزن را با هم مقایسه می کند و به اشتباه «ح» را در انتهای «توجیه» هم قرار می دهد
این یک خطای رایج است که نشان می دهد نباید فقط به شنیده ها و شباهت های ظاهری تکیه کرد. برای درست نویسی، شناخت ریشه کلمات بهترین راهنما هست.
یک راه حل ساده برای اینکه دیگر اشتباه نکنید
برای اینکه این موضوع برای همیشه در ذهن شما بماند، یک راه حل و تکنیک حافظه خیلی ساده وجود دارد. هر وقت در املای این کلمه شک کردید، این جمله را به یاد بیاورید:
«برای توجیه، باید یک وجهه خوب ارائه دهی.»
همانطور که می بینید، هر دو کلمه کلیدی در این جمله، یعنی «توجیه» و «وجهه»، با حرف «ه» نوشته می شوند. این ارتباط معنایی به شما کمک می کند که دیگر هرگز این دو را از هم جدا نکنید و همیشه املای صحیح را به خاطر داشته باشید.
کاربرد «توجیه» در جمله های مختلف
برای درک بهتر، بیایید چند مثال از کاربرد صحیح این کلمه در جمله را با هم ببینیم:
- کاربرد حقوقی و منطقی: او برای تاخیرش یک توجیه پزشکی ارائه داد. (یعنی یک دلیل موجه و قابل قبول آورد)
- کاربرد اقتصادی: اجرای این پروژه هیچ توجیه اقتصادی ندارد. (یعنی از نظر مالی و سودآوری، موجه نیست)
- کاربرد عامیانه (منفی): دست از توجیه کردن اشتباهاتت بردار! (یعنی دیگر بهانه نیاور و بهانه تراشی نکن)
همانطور که می بینید، در تمام این کاربرد ها، چه مثبت و چه منفی، املای کلمه یکسان و به صورت «توجیه» با «ه» است.
سوالات متداول شما (FAQ)
در این بخش به چند سوال پرتکرار دیگر در این باره پاسخ می دهیم.
آیا «توجیح» در هیچ معنایی درست نیست؟
خیر. کلمه «توجیح» به تنهایی در زبان فارسی وجود ندارد و بی معنی است. این فقط یک غلط املایی برای «توجیه» است و نباید در هیچ متنی به کار برود.
آیا این یک کلمه فارسی است یا عربی؟
«توجیه» یک واژه عربی است که از ریشه «وجه» وارد زبان فارسی شده و امروزه به طور گسترده در گفتار و نوشتار ما به کار می رود. املای آن نیز تابع قواعد زبان عربی است.
چگونه املای کلمات مشابه مثل «ترجیح» را تشخیص دهم؟
تنها راه، شناخت ریشه کلمات است. «ترجیح» از ریشه «رجح» به معنی برتری و سنگینی می آید، در حالی که «توجیه» از ریشه «وجه» به معنی صورت و دلیل می آید. با کمی دقت به معنای اصلی، می توانید املای صحیح را تشخیص دهید.
نتیجه گیری: یک بار برای همیشه
در پایان، به طور قاطع می توانیم بگوییم که املای صحیح، تنها و تنها «توجیه» با حرف «ه» است. این کلمه از ریشه «وجه» به معنای موجه ساختن می آید. املای «توجیح» با «ح» کاملا غلط است و نباید از آن استفاده کرد. با به خاطر سپردن ارتباط معنایی بین «توجیه» و «وجهه»، می توانید این نکته مهم املایی را برای همیشه در ذهن خود ثبت کنید.